مراحل نگارش مقاله

به نام خدا

مقاله نویسی از ابتدا تا زمانی که مقاله چاپ برسد، شامل 5 مرحله اساسی زیر است:

مرحله اول: پژوهش و طراحی مقاله
مرحله دوم: نگارش مقاله
مرحله سوم: انتخاب مجله و ویرایش مقاله
مرحله چهارم: ارسال مقاله
مرحله پنجم: فرآیند داوری و بازنگری مقاله
  

در قدم اول باید داده‌های خام مقاله را فراهم کرد که مواد خام مقاله از دل پژوهش علمی استخراج می‌شود. یک پژوهش ممکن است یافته‌های متعددی داشته باشد. مثلا یک تحقیق در مورد عوامل موثر بر میزان تمایل افراد جامعه به کسب مدارج بالای علمی ممکن است یافته‌های مختلفی در زمینه مسایل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی داشته باشد. اما یک مقاله باید فقط و فقط یک ایده مشخص و محدود داشته باشد. این اولین قدم در طراحی  مقاله است. یعنی مشخص کنیم که این مقاله در یک جمله چه حرف جدیدی را به متخصصین یک حوزه نظری خاص ارائه می‌کند که این متخصصین این مطلب را تاکنون نمی‌دانسته‌اند. مثلا ممکن است مقاله ما به «اساتید جامعه‌شناسی آموزش» این مطلب را بیان کند که «میزان اقبال عمومی به فراگیری سطوح علمی بالاتر رابطه‌ای معنی‌داری با نقش پژوهش در حل مشکلات جامعه ندارد.» این یافته (با فرض اینکه جدید است) یکی از تئوری‌های رایج جامعه‌شناسی آموزش که می‌گوید« بین نیاز جامعه به توسعه مبتنی بر دانش و اقبال عمومی به فراگیری دانش هم‌بستگی وجود دارد» را به چالش می‌کشد. همانطور که در این مثال دیدیم، مقاله ما ممکن است تنها بخشی از تحقیق ما را در بر گیرد. اما قطعا یک یافته خیلی ارزشمند را شامل می‌شود که برای متخصصین حوزه تحقیقاتی ما جدید و مهم به شمار می‌آید. همچنین مشخص است که این یافته ما چگونه یافته‌های قبلی متخصصین این حوزه را نقد، تکمیل و یا بهبود می‌بخشد. خوب پس اگر به سه سوال زیر پاسخ دهیم، عملا مقاله خودمان را طراحی کرده‌ایم.

1.سوال اساسی مقاله ما چیست؟ چه ادعایی می‌خواهیم بکنیم؟ (ایده مقاله)
2.چگونه این سوال را می‌خواهیم پاسخ بدهیم؟ (متدولوژی مقاله)
3.پاسخ دادن به این سوال چگونه یافته‌های متخصصین حوزه تخصصی ما را نقد، تکمیل و یا بهبود می‌بخشد؟ (نوآوری مقاله)

وقتی که طراحی مقاله مشخص شد(پاسخ به سه سوال بالا)، باید مقاله را بر اساس ساختار استانداردی که دارد بنویسیم. ساختار استاندارد مقاله شامل چکیده، مقدمه، مرور ادبیات، متدولوژی، یافته‌ها و تحلیل و بالاخره بحث و نتیجه‌گیری است. همه این بخش‌های مقاله باید حول این سه سوال اساسی مقاله نوشته شود. عملا هیچ مطلبی در مقاله نباید ذکر شود مگر اینکه مرتبط با این سه سوال اساسی باشد. چکیده قرار است که خلاصه کل مقاله باشد. در مقدمه ایده اساسی مقاله و ضرورت پاسخ به آن را بیان می‌کنیم. در مرور ادبیات کارهای مرتبط  قبلی در خصوص ایده اصلی مقاله را بررسی می‌کنیم و مبانی لازم برای مقاله خودمان را استخراج می‌کنیم. در بخش متدولوژی، نحوه پاسخ به سوال اساسی مقاله را تشریح می‌کنیم. در بخش یافته‌ها و تحلیل، نتایج مرتبط به دست آمده از تحقیق را که به ما کمک می‌کنند پاسخ مقاله را بیابیم، بیان می‌کنیم. و بالاخره در بخش بحث و نتیجه‌گیری توضیح می‌دهیم که یافته‌های ما چه پاسخی را به سوال مقاله داده و این پاسخ چگونه یافته‌های قبلی در این زمینه را نقد، تکمیل و یا اصلاح می‌کند. وقتی که محتوای خام مقاله را نوشتیم، باید مجله‌ای را که می‌خواهیم مقاله‌مان را به آن ارسال کنیم انتخاب کنیم. این مجله باید به نحوی انتخاب شود که موضوع مقاله ما جزء حوزه تخصصی مورد پوشش آن مجله باشد. علاوه بر این، سطح مجله نباید خیلی بالاتر یا پایین‌تر از سطح مفاله کیفی ما باشد. ملاحظات دیگری مانند گرایش‌های نظری و متدولوژیکی مجله می‌تواند به انتخاب مجله کمک کند. مثلا بعضی از مجلات بیشتر تمایل دارند که مقالات کمی را چاپ کنند تا مقالاتی که از روش‌های تحقیقی کیفی استفاده کرده‌اند. وقتی مجله را انتخاب کردیم، باید به دقت ضوابطی را که مجله برای نگارش مقاله (چه محتوا و چه مسائل ظاهری) نیاز دارد را اعمال کنیم. در این مرحله، در کنار ویرایش مقاله (از نظر املایی و انشایی)، باید ضوابط نگارش مقاله (مانند نحوه ارجاع دهی، صفحه‌آرایی، فونت‌ها و ...) را مو به مو اعمال کنیم.

 وقتی که از اعمال تمامی ضوابط نگارش مقاله مطمئن شدیم، مقاله‌مان را به مجله ارسال می‌کنیم. فرآیند ارسال شامل نگارش نامه ارسال مقاله به سردبیر، ارائه اطلاعت مربوط به نویسندگان و سایر اطلاعات لازم( مانند نداشتن تضاد منافع ، رعایت اصول اخلاقی و...) است. این مرحله بعضا از طریق ارسال مطالب به صورت ایمیل یا به صورت ارسال مطالب از طریق وب‌سایت مجله صورت می‌گیرد. از زمانی که مقاله‌مان را به مجله ارسال می‌کنیم، فرآیند داوری مقاله شروع می‌شود. بسته به تصمیمی که توسط سردبیر مجله و داوران مجله در مورد مقاله ما گرفته می شود، ممکن است که لازم باشد این مرحله را چندین بار تکرار کنیم. مقاله ممکن است در این مسیر مردود شود، مشروط شود، یا اینکه پذیرفته شود.